Kỷ nguyên Phùng Hưng

I

Long mạch của Châu thổ sông Hồng (Bắc Việt Nam)

Long mạch của đồng bằng Bắc Bộ nằm dọc theo trục [Gia Ninh] – [Long Biên-Cổ Loa-Luy Lâu] – [Chu Diên], tức là trục chính của đất Lạc cổ. Đất Âu Lạc cổ sau này hình thành nên ba miếng ghép lớn Phong Châu -Lục Châu -Giao Châu (châu Phong, châu Lục, châu Giao). Tam giác vàng  với đỉnh hướng Nam (▼) của Giao Châu là Ô Diên – Long Biên – Luy Lâu. Trọng tâm của tam giác này là Cổ Loa. (Các địa danh và địa giới ngày xưa không hoàn toàn khớp với bản đồ hành chính hiện nay).

Quấn quít lượng tử

Năm 1935, Schrödinger viết thư trao đổi với Einstein về bài báo khoa học EPR mà Einstein là một trong ba tác giả.

Trong thư viết bằng tiếng Đức, Schrödinger dùng chữ “verschränkung” để gọi mối tương quan giữa hai hạt bị chia ly sau khi đã có tương tác với nhau. Chữ verschränkung được chính Schrödinger dịch sang tiếng Anh là entanglement. Có lẽ ông chỉ thay đổi một chút để biến “romantic entanglement” thành “quantum entanglement”.

Schrödinger là một người lãng mạn, hàm sóng lượng tử mang tên ông, được ông phát minh trong một kỳ đi nghỉ mệt nhoài với người tình bí ẩn,

“Miệt mài trong cuộc truy hoan. Càng quen thuộc nết, càng dan díu tình.“

[Kiều]

Tại sao Thứ hai, Thứ ba, Thứ tư?

Kỷ niệm 100 năm chữ Quốc Ngữ

Bài 1: Hội An, Kẻ Chàm, Nước Mặn

Bài 2: Tại sao Thứ hai, Thứ ba, Thứ tư?

Tại sao một “tá” lại là 12? Tại sao ngày xưa tuần có 10 ngày (thượng tuần, trung tuần, hạ tuần) mà nay tuần chỉ có 7 ngày? Tại sao tên ngày trong tuần lại là số thứ tự (ordinal numbers), nhưng lại không có Thứ Nhất? Tại sao một năm có 12 tháng, và tại sao chiều kim đồng hồ lại quay như bây giờ? Tất cả bắt đầu từ câu hỏi: tại sao góc vuông là 90 độ mà không phải là 100 độ.

Tiên đề thứ tư của Euclid nói rằng: “mọi góc vuông đều bằng nhau”. Góc vuông là góc …90 độ. Nhưng tại sao góc vuông 90 độ? Số 90 loài người lấy ở đâu ra?

Kể những chuyện tình

Cả bốn chuyện tình (ba tình yêu, một tình bạn) dưới đây là từ Instagram của BrettGorvy. Bản tiếng Việt được dịch bằng google translate từ Anh (và edit qua loa bằng tay).

*

Chuyện thứ nhất

Họ gặp nhau trên phố Paris. Anh lẽo đẽo theo nàng tới chỗ làm.

Sau này anh kể, đó là tình yêu từ cái nhìn đầu tiên.

Cách chúng ta mưu sự hành động và lối sống

Thành ngữ phương tây có câu “Man proposes, God disposes”, vốn được dịch từ chữ latin “Homo proponit, sed Deus disponit”, hay được dịch qua tiếng ta là “Mưu sự tại nhân, thành sự tại thiên”.

Chuyện tình: Ba Mùa Yêu

Tôi vừa tự xuất bản một cuốn sách dưới định dạng ebook để phát hành trên internet.  Tên cuốn sách là Ba Mùa Yêu, ISBN: 9781311202130. Tôi sử dụng Smashwords để xuất bản cuốn sách này. Các bạn có thể bấm vào link Smashwords này để mua sách ở các định dạng khác nhau: epub, pdf… Trước khi quyết định mua sách, bạn cũng có thể download phần sample về đọc thử.

Sách cũng được bán trên các nhà sách online khác. Nếu bạn dùng các thiết bị của Apple thì bấm vào link Apple này để mua.

Các nhà sách khác như Barnes and Noble, Kobo,  Ịnktera, Oyster Book, Blio cũng có bán Ba Mùa Yêu. Bạn có thể vào các trang này và search bằng tên sách (Ba Mùa Yêu) hoặc số ISBN (9781311202130)

*

Dưới đây là lời giới thiệu tôi tự viết cho cuốn sách, và mục lục các chương.

Thức giấc nghe nước xa chảy xiết

***

Thức giấc nghe nước xa chảy xiết

1.

Anh rửa tay rất lâu. Nước lạnh trong vắt mơn man hai bàn tay. Căn nhà yên tĩnh trong ánh sáng đèn dây tóc ấm áp. Anh rửa tay và lắng nghe tiếng nước lạnh bình thản chảy lên đôi tay của mình. Từ cửa sổ nhỏ đang mở hé ra bầu trời đen thẫm của mùa đông, gió lạnh lùa vào khe khẽ. Nhắm mắt hít sâu làn gió lạnh trong lành để xua bớt mùi hóa chất của bình sơn còn phảng phất, anh lau khô bàn tay rồi quay trở lại cái ghế xô pha màu ghi sáng. Từ đây anh ngắm nhìn mô hình tàu ngầm hạt nhân Kursk mà anh vừa phun xong lớp sơn cuối cùng vẫn còn để trên sàn nhà.

Lần sơn cuối kéo dài hơn anh dự tính. Từ lúc cô ngáp dài, vặn mình đứng lên như một con báo nhỏ, rồi ôm gối đi qua phòng ngủ, có lẽ 4 tiếng đồng hồ đã trôi qua. Đêm đã dần về sáng. Chừng như đói bụng, anh đi ra bếp định nấu mỳ, rồi lại đổi ý, cắm điện vào bình pha cà phê.

Bầu trời chiều ẩn giấu 2019

Mời mọi người download (miễn phí) phiên bản 2019 của Bầu trời chiều ẩn giấu ở link này (bản light dùng cho mobile) và ở link này (bản để in ra giấy). Cám ơn trước, tất cả mọi người, vì sẽ download và sẽ …đọc.

Hôm qua đọc báo về Hồng Công, giữa các tin về biểu tình có một tin giới thiệu một cuốn sách. Người ta bảo rằng hơn 2000 năm trước Socrates lo lắng rằng phát minh ra sách sẽ làm con người ngừng tư duy.

Tượng thủy nhất dạng

Dòng chữ viết tay là: 五大诉求 缺一不可 (Ngũ Đại Tố Cầu, Khuyết Nhất Bất Khả), tiếng Anh thường được dịch là Five Demands, Not One Less!

Lý Tiểu Long có lần nói về triết lý võ học của mình, anh nói: “Be formless, shapeless, like water. Now water can flow or it can crash. Be water, my friend! Be water!”.

“Be water” này tiếng Hán nói “像水一样吧: tượng thủy nhất dạng ba”. Hàng triệu người Hồng Công đang làm theo chỉ đạo của thần tượng và cũng là biểu tượng của Hồng Công: “Trở nên vô hình, vô dạng, trở thành nước”.

Ngày hôm qua, phần nào đó họ đã thành công. Số lượng người dân Hồng Công đi bỏ phiếu bầu hội đồng quận đạt kỷ lục (100 cử tri có đăng ký thì 71 người đi bầu).

Viện dân biểu

Cập nhật: Ngày 27 tháng 11, Tổng thống Mỹ ký hai đạo luật về Hồng Công. Trước đó hai đạo luật này đã được thượng viện và hạ viện thông qua. Thượng nghị sĩ Bob Menendez nói hai đạo luật này là sự ủng hộ của nhân dân Mỹ dành cho người dân Hồng Công. Ông nói “nhân dân Mỹ” là bởi Hạ viện là viện của các đại biểu do nhân dân Mỹ bầu ra (dân biểu), còn Thượng viện là đại diện của các tiểu bang (bang biểu). Bài viết dưới đây giải thích kỹ hơn một chút về cấu trúc và hoạt động của lưỡng viện.  

Những kẻ săn Lỗ Đen Vũ Trụ

Ảnh chụp ngược sáng Lỗ Đen Vũ Trụ M-87 do các nhà thiên văn của Dự án EHT thực hiện.

Trong hình, vòng tối ở giữa thể hiện “cái bóng” của Lỗ đen. Sắc cam sáng chói của đĩa sáng bao quanh Lỗ đen không phải là là sắc màu thực của quang phổ bức xạ phát ra từ đĩa khí vũ trụ nóng hàng tỷ độ (10⁹ độ K) xung quanh Lỗ đen. Đây là sắc màu nhân tạo do các nhà khoa học của EHT chủ ý chọn nhằm thể hiện bản đồ nhiệt của bức ảnh Lỗ đen. Trong đó màu đen thể hiện không có bức xạ, màu đỏ thể hiện mức bức xạ mạnh hơn chút, còn màu cam thể hiện bức xạ cực mạnh. Nếu thay vì “bản đồ nhiệt”, các nhà khoa học chọn cách thể hiện bức ảnh này như một bức “ảnh quang học” thông thường, đĩa sáng quanh Lỗ đen sẽ có màu trắng phớt thêm sắc xanh và sắc đỏ.

Bài viết dưới đây khá dài, ai bận rộn có thể đọc bản rút gọn của bài này đã đăng trên TTCT ở đây với tên bài là “Những thợ săn Lỗ đen”.

*

Tại sao rất khó chụp ảnh Lỗ đen? Tại sao phải chụp ảnh Lỗ đen ngược sáng (silhouette)? Tại sao phải “tô màu” cho bức ảnh? Và trạm thiên văn cổ của nước ta, nay là vị trí nào trên phố Khâm Thiên? Câu trả lời lấp ló đằng sau lỗ đen trong bài đọc dài dưới đây!

Panopticon: Viên hình giám ngục

Bài viết này, ở bản draft đầu tiên, chỉ nói về cô Emmy Noether. Nhưng vì công trình nổi tiếng nhất của Noether liên quan đến đối ứng và bảo toàn, nên dần dà tôi đã thêm vào phần giữa và phần cuối bài một số nội dung liên quan đến Phân tâm học của Carl Jung (vì phân tâm học Carl Jung sử dụng đến đối xứng, do Pauli đóng góp).

Mà đã  nói đến Carl Jung thì lại phải đề cập đến Thờ Mẫu và nguyên nhân làm đạo đức Việt Nam xuống cấp thảm hại như hiện nay; Rồi khi nói đến đạo đức thảm hại, tức là phải nói đến bạo lực và quấy rối tình dục khắp nơi nên lại phải đề cập đến mô hình quản lý nhà nước kiểu nhà tù (Viên Hình Giám Ngục: panopticon). Thành ra bài hơi dài và lộn xộn một chút, nhưng có lẽ là vẫn đáng đọc.

Bài có ba phần: 1) Emmy Noether; 2) Mẫu quyền, thờ Mẫu và tâm lý xã hội hiện đại; 3) Carl Jung, Wolfgang Pauli, Erwin Schrödinger.

Emmy Noether, Albert Einstein và Wolfgang Pauli.

Minh họa của Rachel Suggs cho Quanta Magazine.

*

Tại sao chat sex?

Tại sao con người thích chuyện tiếu lâm mặn, trai gái hay buông lời đĩ bợm khi tròng ghẹo nhau, còn các cặp đôi ở xa nhau thì chat sex?

Mười lăm tỷ năm qua
Từ vạn triệu thiên hà
Bây giờ ta mới tới
Gặp lại em hôm qua

[Phạm Công Thiện]

*

Oiseaux, Galilei, Mendeleev

Trong ảnh là trường Les Oiseaux ở Sài Gòn trước năm 1975!

Trần Lệ Xuân (1924-2011) sinh ra trong gia đình khá đặc biệt. Ông nội là tổng đốc Nam Định Trần Văn Thông, ông ngoại là thượng thư Bộ Binh Thân Trọng Huề. Cả hai ông trước khi làm quan to đều là Giám đốc Trường Hậu Bổ Hà Nội (trường đào tạo quan chức hành chính, dạy cả Hán văn lẫn Pháp văn, tốt nghiệp ra được bổ làm tri huyện). Bà nội Trần Lệ Xuân là em ruột Bùi Quang Chiêu. Bùi Quang Chiêu là người thành lập Đảng Lập Hiến và là người mở tờ báo La Tribune Indigène cùng Nguyễn Phú Khai. Nguyễn Phú Khai là bố của bà Thụy Nga (Bảy Vân), người vợ miền nam của ông Ba Duẩn. Sau CMT8, Bùi Quang Chiêu lúc này 70 tuổi bị giết cùng các con của mình.